Η σχέση μας με το φαγητό ξεκινάει από πολύ νωρίς και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες (πχ. διατροφικές συνήθειες οικογένειας, σκέψεις και πεποιθήσεις του ατόμου ή/και της οικογένειας σχετικά με το φαγητό ή την εικόνα σώματος).
Η συναισθηματική κατανάλωση φαγητού είναι ένας τρόπος με τον οποίο κάποιοι άνθρωποι έχουν μάθει να διαχειρίζονται δυσάρεστες ή ακόμη και ευχάριστες καταστάσεις ή έντονο stress. Είναι φυσιολογικό να συμβαίνει κάποιες φορές αλλά όταν αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης των συναισθημάτων μας είναι και ο μοναδικός τρόπος για να ηρεμήσουμε ή να χαλαρώσουμε ή να χαρούμε τότε αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το βάρος μας και την καθημερινότητα μας.
Ορισμένοι λόγοι οι οποίοι είναι αφορμή για συναισθηματική κατανάλωση φαγητού μπορεί να είναι:
Κούραση: μετά από μια κουραστική μέρα μπορεί να θέλεις να φας σοκολάτα ή πατατάκια ή πίτσα σαν επιβράβευση ή για να πάρεις δύναμη να συνεχίσεις.
Δυσάρεστα συναισθήματα (φόβος, θυμός): ορισμένοι άνθρωποι δυσκολεύονται να διαχειριστούν δυσάρεστα συναισθήματα ή να μην μπορούν να τα εκφράσουν με αποτέλεσμα να καταφεύγουν σε κατανάλωση γλυκών ή έτοιμων γευμάτων.
Πλήξη: ορισμένοι άνθρωποι όταν βαριούνται ή όταν δεν έχουν τι να κάνουν καταφεύγουν στο φαγητό.
Ύπνος: Σύμφωνα με μελέτες όταν ο ύπνος σου δεν είναι καλός, τόσο σε ποιότητα όσο και σε ποσότητα, τότε έχεις μεγαλύτερη επιθυμία για τρόφιμα που είναι εύγευστα και θερμιδικά πυκνά όπως γλυκά, αλμυρά και αμυλώδη.
Πώς θα ξεχωρίσουμε τα σημάδια της συναισθηματικής από της βιολογικής/πραγματικής πείνας;
Σημάδια σωματικής πείνας :
- Εμφανίζεται σταδιακά. Τι σημαίνει αυτό; Ότι έχουν μεσολαβήσει κάποιες ώρες από το τελευταίο γεύμα μας. Η γλυκόζη αίματος έχει αρχίσει και μειώνεται οπότε νιώθουμε το αίσθημα της πείνας. Όση περισσότερη ώρα περνάει τόσο πιο έντονη γίνεται η πείνα.
- Ξεκινάει από το στομάχι. Πιθανόν να νιώθουμε γουργουρητά ή κάποια αίσθηση κενού.
- Μπορεί να περιμένει μέχρι να βρεθεί διαθέσιμο φαγητό: Για παράδειγμα, πεινάω αλλά έχω την υπομονή να φτιάξω μια ομελέτα και μια σαλάτα για να φάω ή πεινάω αλλά μπορώ να περιμένω μέχρι να φτάσω σπίτι μου για να φάω σε λίγη ώρα.
- Ικανοποιείται με οποιοδήποτε είδος τροφής/γεύματος : Αυτό σημαίνει ότι θέλω να φάω φαγητό ή οτιδήποτε άλλο θα χορτάσει την πείνα μου.
- Η κατανάλωση φαγητού προκαλεί άμεσα κορεσμό, οπότε και η πείνα σταματά: Αφού έχω φάει και έχω χορτάσει η πείνα μου σταματά. Νιώθω όμορφα και ήρεμα μετά το γεύμα μου. Νιώθω πλήρης.
- Δεν ακολουθείται από τύψεις και αρνητικά συναισθήματα ντροπής. Αφού φάω και έχω χορτάσει δεν νιώθω ενοχές ή τύψεις. Νιώθω καλά και πλήρης.
Σημάδια συναισθηματικής πείνας:
- Εμφανίζεται ξαφνικά: Η συναισθηματική πείνα δεν σχετίζεται με το τελευταίο γεύμα, μπορεί να εμφανιστεί οποιαδήποτε στιγμή και συνήθως μπορεί να έχει προηγηθεί κάποιο συναίσθημα (πχ. ανία, άγχος, λύπη, αίσθημα κενού, μοναξιά, κλπ).
- Ξεκινάει σαν αίσθηση από το λαιμό και το στόμα.
- Χαρακτηρίζεται από επιτακτική ανάγκη για εύρεση τροφής. Νιώθω μια επιτακτική ανάγκη να φάω αυτό που θέλω ΤΩΡΑ. Δεν μπορώ να περιμένω, πρέπει να ικανοποιήσω αυτή την επιθυμία μου αμέσως.
- Εκδηλώνεται με επιθυμία για συγκεκριμένα τρόφιμα. Με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι θέλω να φάω μία συγκεκριμένη μάρκα σοκολάτας ή θέλω να φάω παγωτό ή πατάτες τηγανητές ή πίτσα ή γλυκά από το περίπτερο κοκ.
- Η κατανάλωση φαγητού συνοδεύεται από αίσθημα απώλειας ελέγχου. Ξεκινάμε με μια σοκολάτα και μετά μπορεί να ακολουθήσει κάποιο αλμυρό και μετά ξανά κάποιο γλυκό και νιώθουμε ότι δεν έχουμε εμείς τον έλεγχο. Ή για παράδειγμα μπορεί να φάμε μια μικρή ποσότητα γλυκού μετά το μεσημεριανό αλλά αυτό να έχει ως επακόλουθο να φάμε μετά πολύ και στο απογευματινό και στο βραδινό ή να αρχίσουμε ένα διαρκές τσιμπολόγημα. ( Αφού το χάλασα τώρα ας φάω να το ευχαριστηθώ).
- Ακολουθείται από τύψεις και αρνητικά συναισθήματα ντροπής. Αφού έχουμε φάει αυτό που επιθυμούμε μετά νιώθουμε τύψεις και οι ενοχές.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να διαχειριστούμε τη συναισθηματική μας πείνα:
Το πρώτο βήμα είναι το άτομο να αναγνωρίσει ποιες καταστάσεις και συναισθήματα το οδηγούν στην συναισθηματική κατανάλωση φαγητού. Για παράδειγμα πριν την κατανάλωση φαγητού το άτομο να δώσει λίγο χρόνο στον εαυτό του και να αναρωτηθεί:
- γιατί το τρώω αυτό τώρα;
- Τι νιώθω αυτή τη στιγμή;
- πόσο πεινασμένος/η είμαι τώρα;
- πόσο το απολαμβάνω αυτό τώρα;
Επίσης σε αυτή μας την προσπάθεια ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο αποτελεί και η καταγραφή των γευμάτων μας, ο βαθμός πείνας και τα συναισθήματα που προηγήθηκαν ή επακολούθησαν πριν και μετά την κατανάλωση φαγητού.
Η συναισθηματική κατανάλωση φαγητού μπορεί να έχει τις ρίζες της σε βαθύτερα αίτια (άγχος, θλίψη κλπ) οπότε εάν νιώθετε ότι δυσκολεύεστε καλό θα ήταν να ζητήσετε και τη βοήθεια ενός ψυχολόγου.
Η διαδρομή για να έχουμε μια πιο υγιή σχέση με το φαγητό μας μπορεί κάποιες φορές να είναι δύσκολη ωστόσο είναι μια διαδρομή που αξίζει κατά την άποψη μου τόσο τον κόπο όσο και την προσπάθεια.
Βιβλιογραφία:
Konttinen Η. , Männistö S. , Sarlio-Lähteenkorva S. , Silventoinen K. , Haukkalaa A. . Emotional eating, depressive symptoms and self-reported food consumption. A population-based study. Volume 54, Issue 3, June 2010, Pages 473-479
Macht M. . How emotions affect eating: a five-way model. Appetite. 2008 Jan;50(1):1-11.
Kemp E. , Bui M. , Grier S. When food is more than nutrition: Understanding emotional eating and overconsumption. First published: 25 February 2013.